Kanser Hastalığında Tedavi Sürecinin Yol Açtığı Semptomlar

Her vücut kanser tedavisine farklı yanıt verir, ancak mide bulantısı, kusma, iştah ve tat kaybı, ağız kuruluğu gibi bazı semptomlar pek çok hasta arasında yaygındır. Vücutlarının fonksiyonlarını düzgün şekilde yerine getirmesi için yeterli beslenmeyi sağlamak üzere hastalar, kendi ihtiyaçlarına yanıt veren daha sağlıklı bir beslenme rejimini benimsemelidir. Ameliyat öncesinde ağırlıklarının %10’undan azını kaybeden hastaların, prosedür sonrasında ciddi komplikasyon geliştirme riskleri daha azdır.¹ Şimdi bahsedeceğimiz beslenme stratejileri yan etkilere karşı size yardımcı olacak ve tedavi sırasında yeme zorluğunu azaltacaktır.

Yan etkilerle başa çıkmanın yolu beslenme rejiminizde değişiklikler yapmaktan geçer.²

Kilo kaybı ve yetersiz beslenme tümörün metabolizmasından kaynaklanabildiği gibi daha az yemek tüketiminden dolayı da meydana gelebilir. Öncelikle hastaların, zor veya biraz rahatsızlık verici olsa bile beslenmeye ihtiyaçları olduğunu anlamaları gerekir. İşleri kolaylaştırmaya yönelik olarak, semptomları hafifletebilecek beslenme terapisi teknikleri mevcuttur. Bunlardan bazıları: ²

İştah kaybı

Anoreksi (iştah kaybı) oldukça belirgin nitelikte olup kilo kaybı ve beslenme yetersizliğinin ana sebeplerinden biridir. Bunu aşmak için hastalar, mutlaka daha fazla yemek yemeksizin daha çok kalori, protein ve besin maddesi tüketmelidir. İşte birkaç tavsiye ²:

• Daha küçük porsiyonları daha sık olarak tüketin, üç saatte bir yemek yemeye çalışın;
• Yemek yemek istemiyor olsanız bile öğünleri atlamayın. Meyve, lapa, çorba ve smoothieler aç olmadığınız zamanlar için uygun seçeneklerdir;
• Göze hoş gelen yemekler seçin ve neyi tercih ettiğinizi daha iyi anlamak için yeni şeyler deneyin;
• Kaloriyi arttırmak üzere smoothie ve lapalara farklı un ve gevrekler (yulaf, mısır unu) ekleyin.
• Benzer şekilde, çorba, güveç ve pürelenmiş sebzelere zeytinyağı, krema ve iyi pişirilmiş yumurta sarısı ekleyin;
• İlk birkaç ısırığın ardından iştahın kapanması sıklıkla görülen bir durumdur. Bu nedenle en zengin öğünleri (kahvaltı, öğle yemeği, akşam yemeği) en aç olduğunuz zaman tüketin;
• Tüm beslenme ihtiyaçlarınızı karşılamak üzere takviye gıda alma konusunu doktorunuz ve/veya diyetisyeninizle konuşun.

Mide bulantısı ve kusma

• Mide bulantısı ve kusma durumunda, kızarmış, yağlı, çok sıcak, acı, aşırı tatlı veya ağır kokulu vb. mideyi bozabilecek gıdadan kaçınılmalıdır;
• Öğünlerin yarım saat öncesinde buz emmek ve soğuk yiyecekler tüketmek mide bulantısını bastırmaya yardımcı olur. Ancak bazı kemoterapi ilaçları soğuk yemekle bir araya geldiğinde kötü tepki verdiğinden bununla ilgili olarak önce doktorunuzla konuşmanız gereklidir;
• Gelen koku iştahın kapanmasına yol açabileceğinden yemeğin hazırlandığı yerin yakınında durmaktan kaçının;
• Yavaş yiyin ve lokmaları iyice çiğneyin;
• Gün boyunca küçük, porsiyonlar halinde öğünler tüketin. Uzun süre yemek yememek mide bulantısına yol açabilir.
• Öğünlerin ardından uzanmaktan kaçının;
• Ağız hijyeninize özen gösterin ve yedikten ya da kustuktan sonra dişlerinizi fırçalayarak ağzınızdan kötü tadı uzaklaştırın.
• İyi hissetmediğiniz zaman rahat kıyafetler giyin.²

Ağız kuruluğu

• Kuru, sert veya gevrek yiyeceklerden uzak durun. Bunların yerine yutması kolay yiyecekleri tercih edin.
• Ağzınızda yara veya ağrı yoksa, salya üretimini arttırmak için buzlu şeker, şeker veya sakız tüketin. Bununla birlikte bazı kemoterapi ilaçlarının soğuk gıdalara karşı kötü tepki verdiğini aklınızda bulundurun. Doktorunuzla ve/veya diyetisyeninizle konuşun;
• Salya üretimini arttırmak için salatalara ve içeceklere limon sıkın;
• Doktorunuz sıvı kısıtlaması koymadıysa, günde iki litre su içmelisiniz. Ayrıca günlük sıvı tüketiminizi çay, hindistancevizi sütü ve taze meyve suyu ile üç litreye çıkarabilirsiniz;
• Soslu, çeşnili, et sulu gıdalar tüketin.
• Dudak kremi kullanın.²

Ağız yaraları ve çiğneme ve/veya yutma zorluğu

• Çiğnemesi ve yutması kolay olan, iyi pişirilmiş çırpılmış yumurta, pürelenmiş sebzeler, çorba ve güveç yemekleri gibi yumuşak, pürüzsüz gıdaları tercih edin;
• Ağzınızı yakmamak için yemeği sıcakken yemekten kaçının;
• Turunçgiller, baharatlı ve tuzlu yiyecekler, çiğ sebzelerden kaçının;
• Çatal bıçağın size zarar vermesini ve sizi engellemesini önleyin.²

Yardımcı olabilecek diğer eylemler:

• Sigara içmeyin ve tütün ürünleri kullanmayın;
• Alkolle gargara sıvısı kullanmayın;
• Tedavi süresince düzenli olarak dişçiye gidin.²

Tat alma değişiklikleri

• Güzel kokan ve görünen gıdalar tüketin;
• Eğer tuzlu yemek tatlı geliyor ise az miktarda tuz veya limon ilavesi yapın;
• Ağzınızda metalik tat varsa kırmızı et yemekten kaçının;
• Yemek pişirirken, endüstriyel öğelerden ziyade doğal çeşnileri tercih edin. Nane, fesleğen, limon, ıhlamur, maydanoz, kişniş, güveyotu, frenk soğanı, sarımsak vb. kullanabilirsiniz;
• Çinko ve bakır açısından zengin gıdalar tat duyunuzu yeniden kazanmanıza yardımcı olabilir. Mısır, siyah fasulye, tahıl gevrekleri, yulaf, yumurta, rosto et, tam buğday ekmeği, koyu yapraklı sebzeler ve bezelye bu tür gıdaların yaygın örnekleri arasındadır;
• Çok soğuk veya çok sıcakken yemek yemekten kaçının;
• Nane şekeri tüketin. Şeker hastalığınız varsa, gıdaların diyet versiyonlarını tercih edin;
• Öğünlerin öncesinde ağzınızı yıkayın.²

İshal

• Sıvıları geri kazanmak üzere daha çok su, çay, hindistancevizi sütü ve taze, süzme, şekersiz meyve suyu tüketin;
• Süt ve süt ürünlerinden kaçının. Mutlaka tüketmeniz gerekiyorsa, yağı azaltılmış, yağsız veya laktozsuz ürünleri tercih edin;
• Elma ve armut (kabuksuz), muz, karpuz, kavun, pişirilmiş sebzeler, gevrekler, makarna, haşlanmış yumurta, patates, yer elması, yağsız et ve taze ve süzme meyve suyu gibi ishali durdurmaya yardımcı olan gıda ürünlerini tercih edin;
• Tereyağı, margarin, kremşanti (pişirmeye yönelik), kuruyemiş, yağ tohumu, soğuk etler gibi şekerli, yağlı ve/veya kızartılmış gıda ürünlerinden kaçının;
• Aynı zamanda erik, papaya, portakal, çiğ sebzeler, yulaflar, buğday, keten tohumu ve şekerlemeler gibi müshil etkili gıdalardan uzak durmalısınız.^2,3

Kabızlık

• Erik, papaya, portakal, yulaf ve yapraklı sebzeler gibi yüksek lifli besinlerin kabızlığı gidermeye yardımcı olduğu bilinmektedir.
• Doktorunuz sıvı kısıtlaması koymadıysa, günde en az iki litre su için.
• Fiziksel egzersiz bağırsakları etkinleştirir, ancak doktorunuzla konuşarak yapmanızın önerilmediği herhangi bir aktivite olup olmadığını öğrenmeyi unutmayın.^2,3

Kanser teşhisi konduktan sonra, tedavi öncesinde ve sırasında beslenme ile ilgili daha fazla bilgi edinmek önemlidir. Aklınızdaki tüm soruları sağlık ekibinize sorun.

Referanslar:

1 - PINHO N.B. The effect of nutritional guidance and enteral and oral nutritional therapy during the preoperative period on individuals with head and neck tumor undergoing surgical treatment (“Efeito da orientação nutricional e da terapia nutricional enteral e oral no período pré-operatório em indivíduos com tumor de cabeça e pescoço submetidos ao tratamento cirúrgico”). Available at: http://bvsms.saude.gov.br/bvs/publicacoes/inca/nivaldo_barroso_efeito_da_orientacao_nutricional.pdf. Access on: October/2019.
2 - Brazilian Ministry of Health/ INCA: José Alencar Gomes da Silva National Cancer Institute (“Instituto Nacional de Câncer José Alencar Gomes da Silva”). National Consensus on Oncology Nutrition (“Consenso Nacional de Nutrição Oncológica”). Available at: https://www.sbno.com.br/UploadsDoc/consensonacional-de-nutricao-oncologica-2-edicao_2015_completo.pdf. Access on: October/2019.
3 - Brazilian Society of Parenteral and Enteral Nutrition. BRASPEN nutritional therapy guidelines in cancer patients (“Diretriz BRASPEN de terapia nutricional no paciente com câncer”). Available at: https://faculdadebarretos.com.br/wp-content/uploads/2019/06/Diretriz_onco-2019-separata.pdf. Access on: October/2019.