Kanser Nedir? Belirtileri Nelerdir? Çeşitleri Nelerdir?

Kanser, erken teşhis edildiğinde tedaviye daha olumlu yanıt verebilen bir hastalıktır. Dünya genelinde kalp krizinden sonra yaşamı tehdit eden en önemli ikinci sağlık sorunudur. Herkes kansere yakalanabilir. Kanser belirtileri, nedenleri ve tedavisi hakkında bilgi sahibi olmak, erken teşhisi sağlayarak tedavi etkinliğini artırabilir. Bu metinde, kanser belirtileri ile “Kanser nedir?”, “Kanser neden oluşur?” ve “Kanser tedavi yöntemleri nelerdir?” sorularının cevaplarını sizler için derledik. 

Kanser Nedir?

Kanser, herkesin az çok bilgi sahibi olduğu ve dünya genelinde en yaygın görülen hastalıklardan biridir. Peki, kanser nedir? Kanser, belirli bir hücre grubunun anormal büyümesi, çoğalması ve diğer vücut bölgelerine yayılmasıyla ortaya çıkan bir hastalıktır. Hücre DNA’sında meydana gelen bozulmalar sonucunda ortaya çıkan kanser, vücutta tümörlerin oluşmasına sebep olur. Bu değişiklikler, hücrelerin normal işlevlerini yerine getirmesini engelleyerek genel vücut sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Kanser Çeşitleri Nelerdir?

Farklı türlerde 200’den fazla kanser çeşidi bulunmaktadır. Kanser türleri, iki temel şekilde sınıflandırılır: histolojik tip (kanserin başladığı doku türü) ve primer bölge (vücutta ilk ortaya çıktığı yer). Uluslararası Onkoloji Hastalıkları Sınıflandırması standardına göre, histolojik sınıflandırma ile kanser türleri altı ana kategoriye ayrılmaktadır: 

Karsinom

Epitel dokulardan kaynaklanan karsinom, en yaygın kanser türüdür. Meme, akciğer ve kolon gibi organları etkiler. Alt türleri, adenokarsinom ve skuamöz hücreli karsinomdur. ⁽²⁾

Sarkom

Sarkom; kemik, kıkırdak ve kas gibi bağ dokularda gelişen kanserleri tanımlar. Osteosarkom ve kondrosarkom gibi türleri vardır. ⁽²⁾

Miyelom

Bağışıklık sisteminin bir parçası olan kemik iliğindeki plazma hücreleri, çeşitli proteinlerin üretiminde rol oynar. Miyelom, bu hücrelerde oluşan kanser türüdür. ⁽²⁾

Lösemi

Kemik iliğinde kan hücrelerinin aşırı üretimiyle karakterize lösemi, kan kanseri olarak da bilinir. Lösemi, genellikle beyaz kan hücrelerinin kontrolsüz artışına neden olur ve bağışıklık sisteminin normal işleyişini bozar. ⁽²⁾

Lenfoma 

Lenfoma, vücudun lenfatik sistem hücrelerinde ve lenf bezlerinde gelişir. Hodgkin lenfoma ve non-Hodgkin lenfoma olmak üzere iki ana gruba ayrılır. ⁽²⁾

Karma Tipler

Karma kanser tipleri, birden fazla hücre ve dokuları içeren tümörleri ifade eder. Adenoskuamöz karsinom ve karışık mezodermal tümörler, karma tip kanserler arasındadır.⁽²⁾

En Sık Görülen Kanser Türleri Nelerdir?

Dünya çapında en yaygın görülen kanser çeşitleri arasında meme, akciğer, rektum, kolon ve prostat kanseri yer alır. ⁽³⁾

Kanserin Belirtileri Nelerdir?

Olası kanser belirtileri ve semptomları hakkında bilgi sahibi olmak, kanserin erken teşhisi ve tedavisinde önemli rol oynayabilir. ^{(3) “}Kanserin belirtileri nelerdir? ve “Kanser nasıl anlaşılır?” sorularına cevap olabilecek kanserin ilk belirtileri aşağıdakileri kapsayabilir:

Ağrı

Bazı kanser türlerinde örneğin kemik kanserinde ağrı, çoğu durumda kanserin ilk belirtileri arasında yer alır. Benzer şekilde beyin tümörleri günlerce süren baş ağrılarına yol açabilir. ⁽⁴⁾

İştahsızlık ve Kilo Kaybı

Kanser hastalarının büyük çoğunluğu farkında olmadan hastalığa bağlı/ hastalık ilişkiliiiştahsızlık ve kilo kaybı yaşar. İştahsızlık ve kilo kaybı genellikle ilk fark edilen kanser belirtisidir.  ⁽⁴⁾

Kronik Yorgunluk

Sürekli ve dinlenmeyle bile geçmeyen yorgunluk hissi, kanser belirtileri arasındadır. Örneğin lösemi, kolon veya mide kanseri nedeniyle kan kaybı hastanın yorgun ve bitkin hissetmesine yol açabilir.  ⁽⁴⁾

Yüksek Ateş

Nedeni bilinmeyen yüksek ateş, lenfoma gibi bazı kanser çeşitlerinin belirtisi olabilir. Yüksek ateş üç günden uzun sürer ise mutlaka doktora danışılması gerekir. ⁽⁴⁾

Cilt Değişiklikleri

Ciltte meydana gelen yeni benler, morarma ya da izler cilt kanserinin belirtileri olabilir. Aynı zamanda cilt renginde koyulaşma, sararma, kızarıklık, kaşıntı, tüylenme ve açıklanamayan döküntüler gibi cilt değişiklikleri; karaciğer, böbrek, lenfoma ya da yumurtalık kanserine işaret edebilir. ⁽⁴⁾

Yara İyileşmesinde Gecikme

Cilt ve ağız yaralarının iyileşmesindeki gecikmeler ve cilt üzerindeki nedensiz kanamalar kanser belirtileri arasında yer alabilir. ⁽⁴⁾

Geçmeyen Öksürük

Geçmeyen öksürük akciğer kanserinin temel belirtisidir. Öksürük ve ses kısıklığı gırtlak ve tiroid kanseri belirtileri arasında sayılabilir. ⁽⁴⁾

Olağan Dışı Kanama

Dışkıda kan, kolon veya rektum kanserinin belirtisi olabilir. İdrar yolu kanserlerinin belirtisi olabilir. Kadınlarda beklenmeyen zamanlarda görülen vajinal kanamalar rahim kanserinin işareti olabilir. ⁽⁴⁾

Ele Gelen Kitle

Kadınlarda memede ele gelen kitle, meme ucu akıntısı, meme ucunun etrafındaki cilt bölgesinde lekeler, başlıca meme kanseri belirtileri arasındadır.Vücudun farklı yerlerinde gelişen bazı tümörler bazen elle hissedilebilir. ⁽⁴⁾

Anemi

Lösemi, lenfoma, miyelom gibi kanser çeşitlerinde kemik iliğinden üretilen kan hücrelerinde azalma gözlenebilir. Bu durum anemiye yol açabilir. ⁽⁴⁾

İdrar Yaparken Zorlanma

Erkeklerde prostat kanseri nedeniyle idrar yapmada zorlanma ya da sık idrar çıkma gözlenebilir. Aynı zamanda idrar yaparken ağrı ve idrarda kan, prostat kanseri belirtisi olabilir. ⁽⁴⁾

Bir İnsan Neden Kanser Olur?

"Kanser neden olur?" sorusunun cevabı insan DNA’sında saklıdır. Kanser, DNA’da meydana gelen ve mutasyon olarak adlandırılan değişikliklerden kaynaklanır. DNA: hücreye hangi fonksiyonları yerine getireceği, nasıl çoğalacağı ve gelişeceği konusunda talimatlar veren gen topluluğudur. DNA’daki bozulmalar, hücrenin normal işlevlerini yerine getirmesini engelleyerek anormal büyüme ve çoğalmaya yol açar. Gen mutasyonları doğuştan olabilir, dolayısıyla genetik faktörler kanserin nedenleri arasında yer alır. Aynı zamanda sigara, radyasyon, virüsler, kimyasal maddeler, obezite, hormonlar, kronik enflamasyon ve hareketsizlik gibi etkenler de sonradan gen mutasyonlarına yol açabilir. Kanserin nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Genetik Faktörler

Bazı kanser çeşitleri, genetik kökenli olabilir. Ailede kanser öyküsünün bulunması genetik kökenli kanser riskini artırabilir. ^{(1) (5)}

Yaş

Hemen her yaşta görülmesine rağmen kanser, yaşlı yetişkinlerde daha yaygındır. Kanser tanısı alan hastaların büyük çoğunluğu 65 yaş ve üzeridir. ^{(1) (5)}

Yaşam Tarzı

Bazı yaşam tarzı alışkanlıkları kansere yakalanma riskini artırabilir. Sigara ve aşırı alkol tüketimi, güneşe aşırı maruz kalma, aşırı kilo, korunmasız cinsel ilişki kanser riskini artırabilir. ^{(1) (5)}

Çeşitli Hastalıklar

Bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarını yerine getirmesini engelleyen kronik enflamasyonlara sahip bireylerde kanser hücresi gelişimi diğerlerine oranla daha yüksektir. ^{(1) (5)}

Çevresel Faktörler

Zararlı kimyasallar içeren bir ortamda çalışmak ya da sigara içilen ortamlarda bulunmak kansere yakalanma riskini artırabilir. ^{(1) (5)}

Beslenme

Aşırı yağlı, yüksek şekerli, işlenmiş besinler tüketmek ve hareketsiz bir yaşam tarzını benimsemek kansere yakalanma riskini artırabilir. ^{(1) (5)}

Kanser Nasıl Teşhis Edilir?

Kanserde erken teşhis etkili bir tedavi için oldukça önemlidir. ⁽¹⁾ Kanser teşhisinde aşağıdaki testler uygulanabilir:

Fiziksel Muayene

Doktor, hastanın vücudunu elle tarayarak herhangi bir kitle olup olmadığını, cilt dokusundaki renk değişikliklerini, benleri ve lekeleri inceleyebilir. ⁽¹⁾

Kan Testleri

Hastadan alınan kan örnekleriyle tam kan sayımı, kan protein testleri ve tümör varlığına ilişkin özel tahliller yapılır. ⁽¹⁾

Biyopsi

Kanser hücresinden şüphe edilen bölgeden cerrahi işlem ya da iğne ile küçük bir doku ya da sıvı alınarak patoloji laboratuvarına incelemeye gönderilir. ⁽¹⁾

Görüntüleme Testleri

PET/CT taramaları, MRI, ultrason  gibi görüntüleme yöntemleriyle vücuttaki kanser hücreleri ve varsa kanser yayılımı tespit edilebilir. ⁽¹⁾

Kanser Evreleri Nelerdir?

Kanser evreleri, tedavi için kullanılacak yöntemin belirlenmesine yardımcı olmada kullanılır. Kanser evrelerini tespit etmek için tümörün boyutu ve büyüme hızı, tümörün yeri ve kanser hücrelerinin bulunduğu bölgenin dışına yayılıp yayılmadığı incelenir. Kanser evreleri genel hatlarıyla şu şekilde sınıflandırılır:

• Evre 0: Bu evrede anormal hücre varlığından söz edilebilir ancak henüz yayılma söz konusu değildir. Evre 0, kanser öncesi hücre oluşumuna işaret edebilir ve genellikle bu evredeki kanserlerin büyük bir çoğunluğu tedavi edilebilir.
• Evre 1: Bu evrede tümör çok küçüktür ve oluştuğu bölgede yer alır. Yakın vücut dokularında yayılma gözlenmez.
• Evre 2: Tümör ilk evreye oranla daha büyüktür ve yakındaki dokulara yayılmış olabilir.
• Evre 3: Tümör daha da büyür ve bu evrede yakın dokulardaki yayılma daha yaygındır.
• Evre 4: Metastatik kanser olarak da bilinen bu evrede kanser, vücudun uzak bölgelerine yayılır. ⁽⁶⁾

Kanser Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Kanser tedavi yöntemleri; tümör hücresinin türüne, yayılma hızına, hastanın sağlık durumuna ve kanserin evresine göre onkolog tarafından belirlenir. Gerekli durumlarda kanser tedavisinde kullanılan yöntemler birleştirilebilir. ⁽¹⁾  Peki, kanser tedavileri nelerdir?

Cerrahi Yöntemler

Yayılım göstermeyen tümör, cerrahi yöntemle vücuttan alınabilir. Bu yöntem genellikle kanserin ilk evrelerinde uygulanır ve evreye göre destekleyici tedaviler gerekebilir. ⁽¹⁾

Kemoterapi

Kemoterapi, vücuttaki hızlı büyüyen hücreleri öldürmek için güçlü kimyasallar kullanan bir ilaç tedavisidir. Kanser hücreleri vücuttaki çoğu hücreden çok daha hızlı büyür ve çoğalır. Birçok farklı kemoterapi ilacı mevcuttur. Kemoterapi ilaçları çok çeşitli kanserleri tedavi etmek için tek başlarına veya kombinasyon halinde kullanılabilir(¹³)

Radyasyon Tedavisi

Radyoterapi tedavisinde tümörün bulunduğu bölgeye seanslar halinde radyasyon verilerek kanser hücrelerinin yok edilmesi amaçlanır. ⁽¹⁾

İmmunoterapi

İmmünoterapi, bağışıklık sistemini güçlendirmeyi amaçlayan bir kanser tedavi yöntemidir. Bağışıklık sistemini kanser hücreleriyle mücadele edebilmesi için destekler. ⁽¹⁾

Hedefe Yönelik Tedavi

Belirli kanser türlerine ve kansere neden olan genetik mutasyonlara odaklanan tedaviler, hedefe yönelik tedaviler olarak adlandırılır. Akıllı ilaçlar, bu sınıfta yer alır. ⁽¹⁾

Hormon Tedavisi

Hormon tedavisi, kanser hücrelerinin gelişimine neden olan hormonların salınmasını durdurmaya yönelik tedavileri kapsar. ⁽¹⁾

Kanserden Korunma Yolları

Kansere yakalanma riskini azaltmak için aşağıdaki önerileri dikkate alabilirsiniz:

Sigarayı Bırakın

Sigara içmek sadece akciğer kanseri riskini artırmakla kalmaz, diğer kanser çeşitlerini de tetikleyebilir. ⁽⁵⁾

Aşırı Güneş Işığından Uzak Durun

Güneşin zararlı ultraviyole ışınları cilt hücrelerine hasar vererek cilt kanseri riskini artırabilir. Güneşe çıkmadan önce güneş kremi kullanmak ve diğer koruyucu önlemler, güneş ışınlarına maruziyeti azaltır. ⁽⁵⁾

Düzenli Egzersiz Yapın

Düzenli egzersiz, kilo kontrolüne katkı sağlayarak kansere yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Haftanın 3-4 günü günde 30 dakika düzenli egzersiz yapabilirsiniz. ⁽⁵⁾

Sık Sorulan Sorular

Kanser Kaşıntısı Nasıl Olur?

Bazı kanser çeşitleri ve kanser tedavileri, ciltte kaşıntıya neden olabilir. Lösemi, lenfoma, karaciğer, cilt, safra kanalı, pankreas ve safra kesesi kanseri gibi kanser türlerinin belirtileri rasında kaşıntı yer alır. Kanser kaşıntısına bağışıklık sisteminin salgıladığı kimyasalların neden olabileceği düşünülür. ⁽⁷⁾

Kanser Olup Olmadığımızı Nasıl Anlarız?

200'den fazla kanser türü bulunmaktadır ve büyük çoğunluğunun belirtileri ortaktır. En yaygın kanser semptomları arasında kilo kaybı, aşırı yorgunluk, açıklanamayan ağrı ve ele gelen kitle bulunur. Bu nedenle, kendi vücudunuzun farkında olmanız ve anormal değişiklikler veya geçmeyen semptomlar fark ettiğinizde bir doktora danışmanız son derece önemlidir. 

Kanser Taraması Nasıl Yapılır?

Kanser taramasının ilk aşaması, vücuttaki olağan dışı durumların tespiti için yapılan fiziksel muayenedir. Fiziksel muayeneye paralel olarak kan ve idrar tahlilleri yapılabilir. Kesin teşhis için biyopsiye ve görüntüleme tekniklerine başvurmak gerekir. Kanser tarama testleriyle kanserin belirtileri ortaya çıkmadan önce, erken evrede teşhis edilmesi sağlanabilir. Erken teşhis, tedavi başarısını artırır. ⁽⁸⁾

Kanser Testi Nasıl Yapılır?

Kanser testi aşağıdaki yöntemleri içerebilir:

• Fiziksel muayene: Vücutta herhangi bir kitle olup olmadığını ve olağan dışı herhangi bir semptomun varlığını kontrol etmek için doktor tarafından fiziksel muayene yapılır. Aynı zamanda bu aşamada hastanın tıbbi geçmişi ve aile öyküsü alınır.
• Laboratuvar testleri: Kan, doku, idrardaki kanser göstergelerini belirlemek için testler yapılır.
• Görüntüleme prosedürleri: Vücut içi alanların fotoğraflarını çeken cihazlar yardımıyla kanserli hücreler belirlenebilir.
• Genetik testler: Genlerdeki mutasyonları belirlemek amacıyla kan ve doku örnekleri üzerinde laboratuvar testleri yapılabilir. ⁽⁸⁾

Kanserde Beslenmenin Önemi

Güçlü bir bağışıklık sistemi, kanser hücresi gelişimini engelleyebilir. Mevsiminde taze sebze ve meyvelerden zengin, yeterli protein ve karbonhidrat içeriğine sahip, sağlıklı yağlar içeren bir beslenme programı benimseyerek bağışıklık sistemi fonksiyonlarını destekleyebilirsiniz. 

• Bol miktarda meyve, sebze ve tam tahıllı ekmekler ve tahıllar
• Orta miktarda yağsız protein ve süt ürünleri
• Az miktarda şeker, alkol, tuz ve doymuş ve trans yağlar (tereyağı, et, süt ürünleri, fast food ve kızarmış yiyeceklerde bulunanlar gibi)

Ancak kanser olduğunuzda, tedavinin yan etkileriyle başa çıkmak için gücünüzü korumak için yeterli ve dengeli beslenmek çok önemlidir. Genel olarak kanser hastalarının, hastalık sürecinde ekstra proteine ve kaloriye ihtiyacı olabilir.Kanserde beslenme sürecinde, diyetinize ekstra et, balık, yumurta, süt ürünleri ve bitki bazlı proteinler eklemeniz gerekebilir. Çiğneme ve yutmada sorun yaşıyorsanız, soslar ve et suları eklemeniz gerekebilir. Doktorunuz ya da diyetisyeniniz, yapmanız gereken herhangi bir diyet değişikliğinde size yardımcı olabilir. ⁽¹⁴⁾

Kanser hastalarının bir diyetisyen eşliğinde yeterli ve dengeli bir diyet programını takip etmesi genel sağlık durumunun korunması açısından önemlidir. Bağışıklık sistemini desteklemek amacıyla taze sebze ve meyveler ile diyet desteklenebilir, protein açısından zengin,yumurta, peynir, tavuk, balık, kuru baklagiller ve tahıllar ile sağlıklı yağlar beslenme programına dahil edilebilir. ⁽⁹⁾

En Tehlikeli Kanser Hangisidir?

Yapılan araştırmalar akciğer, meme, pankreas ve prostat kanserinin ve kolorektal kanser çeşitlerinin en tehlikeli kanser türleri olduğunu göstermiştir.Bu kanser türleri arasında beş yıllık dönemde hayatta kalma olasılığı en düşük olan pankreas kanseridir. Erken teşhis ve doğru tedavi, tedavi başarısı ve hastanın hayatta kalma süresi üzerinde etkilidir. ⁽¹⁰⁾

Kanser Stresle İlişkili Midir?

Stres, doğrudan kanser riski üzerinde etkili değildir. Ancak stres, bazı kişilerde bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir ve buna bağlı kanser riskinin artmasına neden olabilir. ⁽¹¹⁾

Kanser En Çok Kimlerde Görülür?

Bir kişinin neden kansere yakalandığını tam anlamıyla bilmek mümkün değildir. Ancak bazı durumlar kişinin kansere yakalanma riskini artırabilir. Genellikle kimyasallara ve sağlığı tehdit eden bileşenlere maruz kalan kişilerde kanser görülme oranı daha yüksektir. Buna ek olarak aşağıdaki durumlar, kansere yakalanma riskini artırabilir:

• Ailede kanser öyküsü 
• Yaş
• Alkol ve sigara kullanımı
• Sağlıksız beslenme alışkanlıklarına sahip olmak (Rafine, şekerli, yağlı, işlenmiş besinler tüketmek)
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Kronik enflamasyona neden olan hastalıklar
• Aşırı kilo
• Radyasyona maruz kalmak
• Aşırı güneş ışığına maruz kalmak ⁽¹²⁾

Kanser Taramasının Önemi Nedir?

Kanser taraması, hastalığın erken teşhis edilmesini sağlayabilir. Kanser taraması sayesinde belirtiler ortaya çıkmadan önce vücuttaki anormal doku ve hücreleri belirlemek mümkündür. Böylece kanser tedavisi daha etkili olabilir. ⁽⁸⁾

Kanser Evrelemesi Nasıl Yapılır?

Kanserler, evrelerine göre de sınıflandırılır. Evreleme, primer tümörün boyutuna ve kanserin yayılıp yayılmadığına veya nereye yayıldığına dayanarak kanserin ne kadar ilerlediğini belirler. ^{(2) (6)}

Kullanılan Kaynaklar:

• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12194-cancer Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://training.seer.cancer.gov/disease/categories/classification.html Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.webmd.com/cancer/understanding-cancer-symptoms Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cancer/symptoms-causes/syc-20370588 Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22607-cancer-stages-grades-system Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.healthline.com/health/itchy-skin-cancer Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.cancer.gov/about-cancer/screening/patient-screening-overview-pdq Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.webmd.com/cancer/cancer-diet Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.verywellhealth.com/top-deadliest-cancers-1123927 Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.cancer.gov/about-cancer/coping/feelings/stress-fact-sheet Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk Son Erişim Tarihi: 07.10.2024
• https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/chemotherapy/about/pac-20385033 (SET:16.10.2024)
• REF: https://www.cancer.gov/publications/patient-education/eatinghints.pdf (SET: 29.10.2024)